Peringatan atau Kenang-kenangan Bagi Tan Pek Hong (Herinnering Aan Tan Pek Hong)
Ivan Taniputera
23 Agustus 2012
Ini merupakan terjemahan artikel yang saya ambil dari Indische Gids: Staat en Letterkundig Maanschift,
Negende Jaargang, II, 1887, halaman 1763-1764. Artikel ini meriwayatkan
mengenai seorang tokoh dari Bogor bernama Tan Pek Hong. Naskah aslinya
yang berbahasa Belanda tetap saya cantumkan sebagai bahan perbandingan.
Tan
Pek Hong was gemachtigde van den opiumpachter in het Buitenzorgsche, en
stond als een sluw smokkelaar te boek, die alle pogingen der politie om
hem te betrappen verijdelde.
Tan Pek Hong adalah
wakil para pemegang izin penjualan candu di Bogor, yang juga berlaku
sebagai penyelundup, tetapi semua upaya penangkapan polisi berhasil
digagalkannya.
Eindelijk meende het administratief
gezag voldoende bewijzen tegen hem in handen te hebben, en Tan Pek Hong
werd gevangen en voor den rechter gebracht.
Setelah secara administratif diperoleh bukti-bukti yang memadai, Tan Pek Hong ditangkap dan dibawa ke hadapan pengadilan.
De
Landraad te Buitenzorg echter sprak hem vrij, bij gebrek aan bewijs, en
in appel deed de Raad van Justitie te Batavia hetzelfde. Bovendien
kwamen er op de publieke zitting dingen aan den dag, die bestemd waren
de zoon van den Gouverneur-General Van Rees in een zeer slecht licht te
stellen en aan en vervolging om redenen buiten het proces gelegen te
doen gelooven.
Meskipun demikian,
Pengadilan di Bogor membebaskannya karena kurangnya bukti, dan hasil
banding di Mahkamah Agung Batavia juga menghasilkan keputusan yang sama.
Lebih jauh lagi, di pandangan publik timbul pandangan buruk terhadap
putera gubernur jenderal dan Tan Pek Hong nampak mengalami ketidak
adilan di luar proses hukum yang dapat dipercaya.
De
Chinees verzocht daarop, Nederlandsch-Indie te mogen verlaten; het werd
hem geweigerd; tegen alle recht in werd hij gedwongen, in
Nederlandsch-Indie te blijven, en zich te Timor Koepang op te houden.
Orang
Tionghua itu lantas mencoba agar diperkenankan meninggalkan Hindia
Belanda. Namun permohonannya itu ditolak dan ia dipaksa tetap tinggal di
Hindia Belanda, yakni berdiam di Timor Kupang.
Daartegen
verhieven zich vele stemmen, in de Kamer o. a. die van Mr. Van Gennep,
en nu leest men in het Koloniaal Verslag: "Bedoelde Chinees gaf in Maart
jl. zijn verlangen te kennen" (lees: andermaal zijn verlangen te
kennen)" om naar Singapore te vertrekken. Daartegen werd " (nu) "geen
bezwaar" (meer) "gemaakt. Het besluit van 27 Augustus 1884", zijnde het
verbanningsbesluit, "werd echter tevens zoodanig gewijzigd, dat het niet
meer inhoudt de aanwijzing van een bepaalde verblijfplaats, maar de
ontzegging van verblijf in Nederlangdsch-Indie, uitgenommen de vroeger
aangewezen verblijfplaats." En nu zijn de schrifturen in orde.
Mengingat
banyak suara yang masuk di Dewan Hindia, termasuk yang berasal dari Mr.
Van Gennep, akhirnya orang dapat membaca di Koloniaal Verslag:
"Demikianlah orang Tionghua itu dikabulkan permohonannya pada bulan
Maret (baca: sekali lagi permohonannya dikabulkan)" agar dapat pindah ke
Singapura. (Kini) tiada keberatan lagi bagi hal tersebut. Surat
keputusan yang dikeluarkan tanggal 27 Agustus 1884 merupakan surat
pengusirannya, namun maknanya juga mengalami perubahan, yaitu tidak
mengacu pada suatu tujuan tinggal tertentu, melainkan semata-mata ia
tidak diperkenankan tinggal di Hindia Belanda, dengan mengacu pada
tempat tinggal sebelumnya. Dengan demikian, kini semuanya sudah beres.
Voor
den mishandelden Chinees is het verlof om naar Singapore te vertrekken
te laat gekomen, als slachtoffer van een schandelijk geweld is hij in
Nederlandsch-Indie gestorven; daarvoor is geen verantwoording noodig.
Tetapi
orang Tionghua itu terlambat berpindah ke Singapura dan meninggal di
Hindia Belanda karena menjadi korban tindak kekerasan yang memalukan.
Oleh karenanya, tiada lagi tanggung jawab yang perlu diberikan.
Wij
zijn 't er echter nog niet over eens, of men zich voortaan ook op de
schim van Tan Pek Hong zal beroepen om te bewijzen, hoe hoog het gezag
tegewoordig gehouden wordt in Indie.
Kami masih
belum dapat memastikan apakah kita perlu memanggil roh Tan Pek Hong
untuk membuktikan bahwa hukum dewasa ini begitu ditegakkan di Hindia
Belanda.
